2026 жылы коммуналдық инфрақұрылымды жаңғыртуға 1 триллион теңгеге жуық инвестиция тартылады

Ұлттық жоба аясында 2026 жылы 9,7 мың шақырым инженерлік желілерді жөндеу және 46 мыңнан астам техниканы ауыстыру жоспарлануда. 

Бүгін бұл туралы ҚР Президенті жанындағы Орталық коммуникациялар қызметі алаңында «Энергетика және коммуналдық секторды жаңғырту» ұлттық жобасын іске асыру барысы туралы өткен баспасөз мәслихаты барысында ҚР Ұлттық экономика министрлігі Табиғи монополияларды реттеу комитетінің төрағасы Тимур Қосымбаев мәлімдеді. 

«Ұлттық жоба аясында 2026 жылға арналған ауқымды инвестиция көлемі жоспарлануда. Бұл биылғы көрсеткіштерден асып түседі және коммуналдық инфрақұрылымды жүйелі жаңғыртуды жалғастыруға мүмкіндік береді. Инвестициялардың жалпы көлемі шамамен 1 триллион теңгені құрайды. Алдағы уақытта бұл қаражатқа 9 723 шақырым желіні және 9 723 шақырым желіні жөндеу, 66 жабдықты ауыстыру жоспарлануда», - деді ол. 

Қаржыландыру барысы 2025 жылғыдай, тарифтер, бюджет және нарықтық көздер, оның ішінде халықаралық қаржы ұйымдарының қаражаты есебінен жүзеге асырылады.

Табиғи монополияларды реттеу комитетінің басшысы тиімді инфрақұрылым тұрақты экономикалық өсудің негізі екенін айтты. Заманауи талаптар мен стандарттарға сәйкес келетін тиісті инфрақұрылымдық базаны қалыптастырмайынша, саланы дамыту және ұзақ мерзімді экономикалық табысқа жету мүмкін емес.

«Мемлекет басшысы 2024 жылғы Қазақстан халқына Жолдауында инфрақұрылымның басым мәселелерін шешуге ерекше көңіл бөлді. Осы мақсаттарда былтыр желтоқсан айында біз «Энергетика және коммуналдық секторды жаңғыртудың» Ұлттық жобасын бекіттік. Ұлттық жобаны әзірлеу дер кезінде және сын тұрғысынан қажет құжат болғанын айтқым келеді. Ұлттық жоба тозығы жеткен инфрақұрылымды ауқымды жаңартуды көздейді. Бұл ел үшін маңызды салалардың – жылу, энергетика, сумен жабдықтау және кәріз желілерінің тұрақты, сапалы жұмысын қамтамасыз ету үшін шешілуі тиіс стратегиялық маңызды міндет», - деді ҰЭМ комитетінің басшысы.

Энергетика және коммуналдық секторлардағы қазіргі кездегі проблемалар бүкіл ел бойынша жөндеу қуатын арттыру және желінің тозу дәрежесі жоғары (65-70%-дан жоғары) аймақтарға баса назар аудару арқылы шешілетін болады. 

Ұлттық жобаның өзі мынадай негізгі міндеттерді қамтиды:

- мемлекеттік қызметтердің сапасы мен сенімділігін арттыру үшін инженерлік желілердің тозуы мен апаттық жағдайларын төмендету;

- электр және жылу энергиясының тапшылығын жою үшін жаңа генерация көздерін жаңғырту және салу. Енді біз Ұлттық жобаны іс жүзінде жүзеге асыруға көштік.

«Биыл 17 шілдедеде мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне республикалық маңызы бар бас қаланы  және қалаларды дамыту, ұлттық жобалар, кәсіпкерлікті дамыту, мемлекеттік органдардың функцияларын оңтайландыру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға қол қойды. Қазіргі уақытта мүдделі мемлекеттік органдармен 26 нормативтік құқықтық актінің жобасы әзірленді (Индустрия және құрылыс министрлігі – 12 нормативтік құқықтық акт, Ұлттық экономика министрлігі – 7, Энергетика министрлігі – 6, Қаржы министрлігі – 1), олар қазір қазір келісу сатысында», – деп түсіндірді Тимур Қосымбаев.

Қолданыстағы коммуналдық инфрақұрылымға талдау жүргізілді.

«Инфрақұрылымның тозуын 50%-дан төмендету үшін 6,8 трлн теңге тарту қажет. Осыған байланысты жылу, электр энергиясы, сумен жабдықтау және кәріз желілері салаларындағы тозуды 50%-дан төмендету үшін 6,8 трлн теңге инвестиция тарту қажет (индикативті есептеу, жобалық-сметалық құжаттама сараптамасының қорытындысы бойынша нақтыланады). Бұл қаржы 86 мың шақырым инженерлік желілерді жөндеуге арналған. Ал жоспардың сәтті іске асуы нәтижесінде апаттар айтарлықтай азаяды және инженерлік инфрақұрылымның жай-күйі технологиялық тұрақты жағдайда болады», - деді Табиғи монополияларды реттеу комитетінің басшысы.

Ол «тозудың сыни аймағында» орналасқан реттелетін коммуналдық секторлардағы монополистер санына назар аударды.

Мәселен, республиканың 11 аймағында жылумен жабдықтау саласында 22 монополист немесе субъектілердің жалпы санының 1/3 бөлігінің жылу желілері 65%-дан астам тозған; Субъектілердің ең көп саны Шығыс Қазақстан облысында – 4, Ақмола, Қарағанды ​​және Павлодар облыстарында – әрқайсысында 3 субъект.

«46 субъектінің 18-інде электр желілерінің тозуы 70%-дан жоғары және 11 облыста орналасқан, бұл Қостанай облысындағы ең көп субъектілер (5 ТМС). Сумен жабдықтау және су бұру саласындағы Ұлттық жобаға қатысатын субъектілердің жартысына жуығы 70%-дан астам тозған», - деп қосты ол.

Мәселен, сумен қамтамасыз ету бойынша 13 облыста 23 субъект тәуекел аймағында, ең көп саны 2 ТМС бар Ақмола және Қарағанды ​​облыстарында. Дренаж бойынша 24 субъекті 12 облыста, оның ішінде ең көп саны Қарағанды ​​облысында – 5 ТМС, Ақмола және Қостанай облыстарында әрқайсысы 3 субъектіден.

«Инженерлік желілердің жылдық табиғи тозуы шамамен 2-3% немесе 4-5 мың шақырымды құрайды. Сонымен бірге, қолданыстағы инфрақұрылым 50 жылдан астам жұмыс істеп келеді. Тозумен тиімді күресу үшін инженерлік желілердің ұзындығын жөндеуді айтарлықтай ұлғайту қажет», - деді Тимур Қосымбаев.

Ұлттық экономика министрлігінің 2025 жылға арналған мемлекеттік органдармен (ЭМ, ӨҚМ, ЖАО) бірлесіп пысықтау нәтижесінде расталған құжаттары бар және 1 347 км коммуналдық желілерді және 3 047 бірлік жабдықты жөндеу және ауыстыру үшін жалпы сомасы 144,5 млрд теңгеге қаржыландыруға дайын 48 табиғи монополия субъектісі басым тәртіппен қаралды және айқындалды.

«Біз Ұлттық жобаның барлық қатысушылары үшін әзірленген нұсқаулықты (жаднама) таныстырдық. Бір сөзбен айтқанда, нұсқаулықтың мақсатты аудиториясы монополистер, мүдделі мемлекеттік органдар, техникалық және қаржылық операторлар, ЖАО, EPC мердігерлері және отандық өндірушілер болып саналады. Нұсқаулық 10 кезеңнен тұрады, оның ішінде 39 қадам, іс-шаралар жоспарын сипаттайды, бұл қатысушыларға өз міндеттерін нақты түсінуге, орындау мерзімдерін бақылауға және іс-шаралардың дәйекті орындалуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бұл Ұлттық жобаны жүзеге асырудың тиімділігін айтарлықтай арттырады және қате жіберу қаупін азайтады», - деді ол.

Іске асыру орны ретінде Ұлттық жобаның электронды платформасы таңдалды.

«Нормативтік-құқықтық акт қабылданғаннан кейін мүдделі мемлекеттік органдар мен ұйымдар осы нұсқаулық-ескертуді өздерінің интернет-ресурстарында жариялап, барлық мүдделі тұлғаларға (ТМС, OTӨ, ЖАО және басқалары) түсіндіру жұмыстары жүргізіледі», - деді Табиғи монополияларды реттеу комитетінің басшысы.